لنفوم بیماری است که در سلول های مبارزه کننده با عفونت سیستم ایمنی به نام لنفوسیت ها شروع می شود. این سلول ها در غدد لنفاوی، طحال، تیموس، مغز استخوان و سایر قسمت های بدن قرار دارند. هنگامی که لنفوم دارید، لنفوسیت ها تغییر می کنند و خارج از کنترل رشد می کنند.
انواع لنفوم
دو نوع اصلی لنفوم وجود دارد:
- لنفوم غیرهاجکین
- هاجکین
لنفوم غیرهاجکین که اکثر افراد مبتلا به لنفوم دارای این نوع هستند. لنفوم غیرهاجکین و هاجکین شامل انواع مختلفی از سلول های لنفوسیتی است. هر نوع لنفوم با سرعت متفاوتی رشد می کند و به درمان ها پاسخ متفاوتی می دهد.
بیماری لنفوم
لنفوم بیماری قابل درمانی ست و بسته به نوع لنفوم و میزان پیشرفت آن می تواند متفاوت باشد. پزشک می تواند به شما در یافتن درمان مناسب برای نوع و مرحله بیماری کمک کند. ضمنا لنفوم با سرطان خون متفاوت است. هر یک از این بیماری ها در نوع متفاوتی از سلول ها شروع می شود. لنفوم در لنفوسیت های مبارزه کننده با عفونت شروع می شود و سرطان خون در سلول های خون ساز داخل مغز استخوان شروع می شود.
علل ایجاد لنفوم
دانشمندان نمی دانند در بیشتر موارد چه چیزی باعث ابتلا به لنفوم می شود. اما ریسک ابتلا به این بیماری در افراد زیر بیشتر است:
- اختلالات ژنتیکی
- فاکتورهای محیطی (بیشتر در مشاغلی مثل کشاورزی، نقاشی، مکانیکی)
- ویروس هایی مثل EBV(عامل منونوکلوز عفونی)، HIV(عامل ایدز)
- بیماری های نقص ایمنی
- بیماری های بافت همبندی (شوگرن، لوپوس، روماتیسم مفصلی)
علائم لنفوم
علائم هشدار دهنده لنفوم عبارتند از:
- غدد متورم (غدد لنفاوی)، اغلب در گردن، زیر بغل یا کشاله ران که بدون درد هستند.
- سرفه، تنگی نفس، تب، عرق شبانه، خستگی، کاهش وزن، خارش
بسیاری از این علائم همچنین می توانند علائم هشدار دهنده بیماری های دیگر باشند. به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید که آیا لنفوم دارید یا خیر.
نحوه تشخیص لنفوم
قبل از انجام هر گونه آزمایش، پزشک بایستی اطلاعاتی درباره بیمار داشته باشد، برای همین سوالات زیر را مطرح می کنند:
- اولین بار چه زمانی متوجه تغییرات شدید؟
- آیا فرد احساس درد دارد؟
- آیا در میزان اشتهای خود تغییری احساس کرده است؟
- آیا کاهش وزن داشته است؟
- آیا فرد احساس خستگی یا ضعف می کند؟
- مشکلات پزشکی و درمان فعلی فرد چیست؟
- سابقه پزشکی خانوادگی فرد چیست؟
پزشک یک معاینه بالینی از جمله بررسی غدد لنفاوی متورم انجام خواهد داد. این علامت بدین معنی نیست که فرد به لنفوم مبتلا است زیرا اغلب اوقات، یک عفونت -غیر مرتبط با سرطان- باعث تورم غدد لنفاوی می شود. برخی از رایج ترین روش های تشخیص این بیماری عبارت است از:
- آزمایش خون: یکی از روش های تشخیص این بیماری انجام آزمایش خون است. در این آزمایش تعداد سلول های خاص، سطح مواد مختلف یا شواهد وجود عفونت را در خون بررسی می کنند.
- بیوپسی غدد لنفاوی: پزشک یکی از غدد لنفاوی متورم را برمی دارد. زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا ببینیم آیا لنفوم وجود دارد یا خیر.
- بیوپسی مغز استخوان: نمونه کوچکی از مغز استخوان، با یک سوزن برداشته می‌شود و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا ببیند آیا لنفوم دارد یا خیر.
- سی تی اسکن، پت اسکن یا سایر تست های تصویربرداری
مراحل درمان
درمان شما بستگی به نوع لنفوم و مرحله آن دارد که درمان های اصلی برای لنفوم غیر هاجکین عبارتند از:
- شیمی درمانی که از داروها برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند
- پرتودرمانی که از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند
- ایمونوتراپی، که از سیستم ایمنی بدن شما برای حمله به سلول های سرطانی استفاده می کند
- درمان هدفمند یا درمان هدفمند در سطح مولکولی که سلول‌های لنفوم را هدف قرار می‌دهد تا رشد آن ها را مهار کند
درمان های اصلی برای لنفوم هاجکین عبارتند از:
- بیماران با مرحله اولیه بیماری (مرحله I تا II) معمولاً با ترکیبی از شیمی درمانی و پرتودرمانی درمان می شوند.
- در بیماران با مرحله پیشرفته (مرحله III تا IV) درمان اصلی، شیمی درمانی چند دارویی است. پرتودرمانی هم ممکن است در برخی از بیماران بعد از اتمام شیمی درمانی، استفاده شود.
- بیمارانی که به درمان اولیه مقاومت نشان دهند ممکن است با شیمی درمانی خط دوم و سپس پیوند سلول های خون ساز اتولوگ درمان شوند و به پاسخ های پایدار و بهبودی دست یابند.
پیوند سلول های بنیادی
دو نوع پیوند سلول های بنیادی را می توان انجام داد:
- پیوند اتولوگ از سلول های بنیادی خود فرد استفاده می شود.
- پیوند آلوژنیک از سلول های بنیادی اهدا کننده استفاده می شود.
نحوه مراقبت از بیمار
درمان لنفوم می تواند عوارض جانبی ایجاد کند بیمار می تواند با پزشک خود در مورد راه های تسکین علائمی که دارد صحبت کند .همچنین از پزشک خود در مورد تغییراتی در رژیم غذایی و ورزش خود بپرسد که می تواند به فرد کمک کند در طول درمان احساس بهتری داشته باشد، همچنین بهتر است بیمار برای نحوه تغذیه سالم با یک متخصص تغذیه مشورت کند. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی یا شنا می‌توانند خستگی را از بین ببرند و به بیمار کمک کنند در طول درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی احساس بهتری داشته باشد. به یاد داشته باشید درمان ها بسیار پیشرفته اند و بسیاری از افراد پس از درمان بهبود می یابند.
ملاحاظات و مراقبت های بعد از درمان لنفوم
خوشبختانه تعداد بازماندگان و بهبود یافتگان لنفوم غیر هوچکین (NHL) زیاد شده است. این بیماران نه تنها از نظر عود بیماری، بلکه از نظر عوارض طولانی مدت مرتبط با بیماری و درمان آن باید به صورت دوره ای تحت نظر قرار گیرند.
- با توجه به طول عمر بالای بهبود یافتگان لنفوم، خطر ابتلا به بدخیمی های ثانویه در بازماندگان طولانی مدت NHL افزایش می یابد. این خطر تجمعی است و حداقل تا ۳۰ سال پس از اتمام درمان ادامه دارد.
- بازماندگان NHL در معرض خطر عوارض طولانی مدت قلبی عروقی (مانند نارسایی احتقانی قلب، سکته) نیز هستند که مربوط به شیمی درمانی که دریافت کرده اند (مانند آنتراسایکلین ها) و یا پرتودرمانی می باشد. عوارض قلبی، در افرادی که مبتلا به فشار خون بالا، سن کم در زمان تشخیص NHL ویا میزان بالایی اشعه رادیوتراپی دریافت کرده اند بیشتر است.
- اصلاح سبک زندگی، از جمله ورزش منظم، ترک سیگار و رژیم غذایی سالم، همگی در به حداقل رساندن شدت عواقب دیرهنگام درمان مهم هستند.
- داروهای شیمی درمانی و پرتودرمانی می توانند باعث اختلال عملکرد غدد جنسی در بازماندگان زن و مرد NHL شوند. ناباروری در میان بیماران جوانی که پس از درمان اولیه بهبود یافته اند، نسبتاً نادر است و نرخ ناباروری در میان بیماران با سن بیشتر و افرادی که شیمی‌درمانی با دوز بالا و به دنبال آن پیوند سلول‌های خونساز اتولوگ گرفته اند،بالاتر است.
- بازماندگانی که پرتودرمانی به گردن و یا مدیاستن (قفسه سینه) دریافت کرده اند در معرض خطر ابتلا به کم کاری تیروئید هستند و باید تحت پیگیری تستهای تیروییدی قرار بگیرند
- بازماندگان NHL در معرض خطر ابتلا به عوارض عصبی (مانند اختلالات عصبی شناختی) و روانپزشکی (اختلال استرس پس از سانحه) هستند.
- هماهنگی مراقبت‌ها بین انکولوژیست و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی حیاتی است و می‌تواند با مشارکت بیماری، تسهیل شود.
