داروهای شیمی درمانی برای درمان انواع سرطان به کار می رود. بیماری سرطان این روزها جز خطرناکترین بیماری ها می باشد که هرساله تعداد زیادی از بیماران را به کام مرگ می کشاند. اگر این بیماری به موقع تشخیص داده شود و داروهای شیمی درمانی مصرف شود امکان درمان بیمار بالا می رود. در این مقاله انواع داروهای شیمی درمانی با موارد استفاده آن ذکر شده است. اگر در این رابطه نیاز به اطلاعات بیشتر دارید می توانید این مقاله را تا پایان مطالعه کنید.
انواع داروهای شیمی درمانی
انواع مختلفی از این دارو ها وجود داردکه نحوه استفاده و علت تجویز آن ها متفاوت است. این داروها یا به صورت تکی مورد استفاده قرار می گیرند و یا به صورت ترکیبی تجویز می شوند.
نکته مهمی که در این دارو ها وجود دارد این است که روش درمانی تمامی این دارو ها یکسان است و هدف همه این داروها این است که مانع رشد و تکثیر سلول های سرطانی می شوند. از آنجایی که این داروها نمی توانند سلول های سرطانی را از سلول های سالم تشخیص دهند، در طی مصرف این داروها تمامی سلول ها از بین می روند. اما نکته مثبتی که وجود دارد این است که سلول های سالم بعد از تاثیر دارو مجدد تکثیر می شود اما سلول های سرطانی مجدد تولید نمی شوند.
در ادامه فهرستی کامل از این دارو ها را برایتان قرار داده ایم.
داروهای شیمی درمانی آلکیله کننده
این دسته از دارو ها از تکثیر بیش از حد سلول ها جلوگیری می کند. معمولا برای سرطان ریه، سینه، تخمدان و همچنین سرطان خون و لنفوم مورد استفاده قرار می گیرد. فهرست این داروها شامل:
| بنداموستین(Bendamustine) | داکاربازین(Dacarbazine) |
| بوسولفان(Busulfan) | کربوپلاتین(Carboplatin) |
| سایکلوفسفامید(Cyclophosphamide) | کارموستین(Carmustine) |
| ایفسفامید(Ifosfamide) | کلرامبوسیل(Chlorambucil) |
| اکسالیپلاتین(Oxaliplatin) | سیپلاتین(Cisplatin) |
| تموزولامید(Temozolomide) | لوموستین(Lomustine) |
| تیوتپا(Thiotepa) | مکلورتامین(Mechlorethamine) |
| ترابکتدین(Trabectedin) | ملفالان(Melphalan) |
| آلترامین(Altretamine) |
داروهای شیمی درمانی نیتروزو اوره
این داروها نیز عضو گروه آلکیله کننده هستند اما دارای عملکرد خاص و متفاوتی هستند که می توانند برخلاف سایر عوامل آلکیله کننده وارد مغز شوند به همین علت این دارو برای درمان انواع تومورهای مغزی مفید است. فهرست داروهای این دسته شامل:
| کارموستین(Carmustine) |
| لوموستین(Lomustine) |
| استرپتوزوکین(Streptozocin) |
آنتی بیوتیک‌های ضد تومور (آنتی تومور)
شاید اسم این دارو ها شبیه داروهای درمان عفونت باشد اما عملکرد این داروها به این صورت نیست. آنتی تومور ها گروهی از داروهای شیمی درمانی هستند که از رشد و تکثیر سلول های سرطانی تومور با تغییر و ایجاد اختلال در DNA جلوگیری میکند. لیست کامل دارو های این گروه در جدول زیر آمده است:
| میتومایسین-سی(Mitomycin-C) |
| میتوکسانترون(Mitoxantrone) |
| بلئومایسین(Bleomycin) |
| داکتینومایسین(Dactinomycin) |
آنتی متابولیت ها
همانطور که می دانید سلول های سرطانی بیشتر از سایر سلول ها تقسیم می شوند. این دارو در رشد تومور و تقسیم بی رویه سلول ها خلل ایجاد می کند که موارد مصرف این داروها معمولا برای درمان سرطان های دستگاه گوارش، سرطان خون، سرطان تخمدان، سرطان پستان ، سرطان روده، سرطان تیروئید و … می باشد. از جمله این دارو ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
| جمسیتابین(Gemcitabine (Gemzar)) | آزاسیتیدین(Azacitidine) |
| هیدروکی اوره(Hydroxyurea) | فلولورئوراسیل(۵-fluorouracil (5-FU)) |
| متوترکسات(Methotrexate) | مرکاپتوپورین(۶-mercaptopurine (6-MP)) |
| نلارابین(Nelarabine) | کپسیتابین(Capecitabine (Xeloda)) |
| پمترکسد(Pemetrexed (Alimta)) | کلادریبین(Cladribine) |
| پنتواستاتین(Pentostatin) | کلوفارابین(Clofarabine) |
| پلاراترکسات(Pralatrexate) | سیتارابین(Cytarabine (Ara-C)) |
| تیوگوانین(Thioguanine) | دسیتابین(Decitabine) |
| تریفلوریدین(Trifluridine/tipiracil combination) | فلوکسوریدین(Floxuridine) |
| فلودارابین(Fludarabine) |
کورتیکواستروئیدها
این دسته از داروها که به استروئید معروف هستند، داروهای شبه هورمونی هستند که در درمان سرطان بسیار مفید می باشند. این داروها عموما برای درمان عوارض شیمی درمانی مانند تهوع کاربرد دارند. این دارو ها شامل:
- دگزامتازون (Dexamethasone)
- پردنیزون (Prednisone)
- متیل پردنیزولون (Methylprednisolone)
آنترا سایکلین‌ها
این داروها جز داروهای ضد توموری هستند. این دارو ها مانع کپی شدن و تکثیر سلول ها می شوند. بدین صورت که با DNA پیوند می‌خورند و با آنزیم های دخیل در کپی کردن DNA تداخل می‌کنند. این دارو در انواع سرطان کاربرد دارد. از داروهای این گروه میتوان به جدول زیر اشاره کرد:
| داکسوروبیسین لیپوسومال(Doxorubicin liposomal) |
| ایداروبیسین(Idarubicin) |
| داکسوروبیسین(Doxorubicin (Adriamycin)) |
| اپی روبیسین(Epirubicin) |
| دانوروبیسین(Daunorubicin) |
| والروبیسین(Valrubicin) |
مهارکننده های توپوایزومراز
مهارکننده های توپوایزومراز گروهی از داروهای شیمی درمانی هستند که به آلکالوئیدهای گیاهی نیز معروف هستند. عملکرد این دارو بدین صورت است که با آنزیم هایی به نام توپوایزومراز تداخل می‌کنند و در عملکرد آن اختلال ایجاد می کند. لیست این دارو ها شامل :
- ایرینوتکان لیپوسومال(Irinotecan liposomal)
- توپوتکان(Topotecan)
- ایرینوتکان(Irinotecan)
- اتوپوساید(Etoposide (VP-16))
- میتوکسانترون(Mitoxantrone)
- تنیپوساید(Teniposide)
مهار کننده‌های میتوتیک
این گروه از داروها ی شیمی درمانی نیز آلکالوئیدهای گیاهی نامیده می شوند. این داروها از گیاهان به دست می آیند. این نوع دارو ها از تقسیم سلول ها جلوگیری می کنند. نمونه‌هایی از مهارکننده‌های میتوز شامل تاکسان‌ها و آلکالوئیدهای وینکا هستند.
آلکالوئیدهای وینکا شامل داروهای : وین بالستین(Vinblastine)، وین کریستین(Vincristine)، وین کریستین لیپوسومال(Vincristine liposomal)، وینورلبین(Vinorelbine)
تاکسان‌ها شامل داروهای: کابازیتاکسل(Cabazitaxel)، دوستاکسل(Docetaxel)، ناب-پاکلیتاکسل(Nab-paclitaxel)، پاکلیتاکسل(Paclitaxel)
داروهای شیمی درمانی دیگری نیز وجود دارند که در هیچکدام از دسته های درمانی قرار نمی گیرند و به صورت مجزا باید نام برده شوند مانند موارد زیر:
| پروکاربازین(Procarbazine) |
| رومیدپسین(Romidepsin) |
| ورینوستات(Vorinostat) |
| ایکسابپیلون(Ixabepilone) |
| میتوتان(Mitotane) |
| اماستاکسین(Omacetaxine) |
| ترنس اسید رتینوئیک‌ها(All-trans-retinoic acid) |
| آرسنیک تری اکساید(Arsenic trioxide) |
| آسپاراجیناز(Asparaginase) |
| اریبولین(Eribulin) |
| هیدروکسی اوره(Hydroxyurea) |
| پگاسپاراگاس(Pegaspargase) |
عوارض داروهای شیمی درمانی
هردارویی که مصرف می کنید با عوارضی همراه است. داروهای شیمی درمانی نیز دارای عوارض هستند که برخی قابل پیشگیری است و برخی زمانی که درمان پایان میابد از بین می روند. البته میزان عوارضش دارو های در هرفرد بسته به عوامل مختلف متفاوت است. ممکن از برخی بیماران هیچکدام از این عوارض را تجربه نکنند. از جمله عوارض داروهای شیمی درمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش شدید اشتها بیمار
- تب
- ایجاد زخم در دهان بیمار ، ایجاد مشکل در دندان و لثه بیمار
- خونریزی
- ایجاد کبودی
- اسهال ، استفراغ ، یبوست
- ریزش مو
- ایجاد تغییرات در حس بویایی یا چشایی بیمار
در این مابین یک فیلم در رابطه با ریزش مو بر اثر مصرف داروهای شیمی درمانی از خانم دکتر بهاره جعفرنژادی باهم ببینیم.
در برخی موارد ممکن است این داروهای اثرات جانبی بسیار طولانی داشته باشند به صورتی که بیمار ماه ها و یا حتی سال ها پس از درمان آن را مشاهده کند. این عوارض می تواند شامل موارد زیر باشد:
- احتمال ابتدا به سرطان دوم
- مشکلات کلیوی ، قلبی
- مشکلات ناباروری
توجه داشته باشید که هیچکدام از داروهای شیمی درمانی نباید به صورت خودسرانه مصرف و یا قطع شود و همواره باید تحت نظر پزشک از این داروها استفاده نمود.
