یکی از مراحل طبیعی در بدن انسان تقسیم سلول ها و جایگزینی آن ها است. زمانی که فرد به سرطان مبتلا می شود سلول های بدن او به طرز چشم گیری شروع به تکثیر می کنند. رشد سلول ها در این مواقع به قدری زیاد است که غیر قابل کنترل می شوند و امکان دارد به سایر نقاط بدن متاستاز کند. این میزان به حدی می رشد که جای سلول های مفید بدن را می گیرد. برای جلوگیری از این امر از روش شیمی درمانی استفاده می شود. شیمی درمانی از جمله روش های مهم در درمان سرطان است. سلول های سرطانی همواره در حال پیشرفت در بدن هستند و با استفاده از دارو های شیمی درمانی می توان جلوی رشد سلول های در حال تقسیم را گرفت. برای نتیجه گیری هر چه بیشتر از این روش درمانی، مراقبت های بعد از آن از اهمیت بالایی برخوردار است که در این مقاله به طور عمده به بررسی عوارض بعد از شیمی درمانی می پردازیم.
وضعیت بیماران بعد از شیمی درمانی
امروزه با توجه به پیشرفت علم عوارض جانبی درمان هایی مانند شیمی درمانی که به درمان های تهاجمی معروف هستند تا حد قابل توجهی کنترل شده است. در افراد متفاوت با توجه به پیشرفت بیماری و مقاومت بدنی بیمار میزان عوارض ناشی از شیمی درمانی گاهی شدید و گاهی خفیف می باشند. البته باید توجه داشت که در برخی از موارد نادر عوارض جانبی ای در فرد احساس نمی شود. در ادامه ی این مقاله به عوارض شیمی درمانی اشاره می کنیم. رایج ترین عوارض شیمی درمانی که به مراقبت نیاز دارند عبارتند از:
۱.حالت تهوع و استفراغ
۲.ریزش مو
۳.خستگی بیش از حد
۴.اختلالات شنوایی
۵.بی اشتهایی
۶.مشکلات باروری
۷.مشکلات گوارشی
۸.مشکلات ذهنی و شناختی
۹.کاهش گلبول های سفید بدن
عوارض بعد از شیمی درمانی برای حالت تهوع و استفراغ
در ۷۰ درصد از بیماران شیمی درمانی این حالت پیش می آید که در اکثر موارد با تجویز دارو های ضد تهوع توسط پزشک متخصص انکلوژیست می توان از این عارضه جلوگیری کرد. در کنار این دارو ها می توان از زنجبیل و یا محصولات به دست آمده از آن استفاده کرد.
عوارض بعد از شیمی درمانی برای ریزش مو
بعد از چند هفته از شیمی درمانی، موی بیمار نازک شده و یا می ریزد. این ریزش مو ممکن است در هر قسمت از بدن باشد. البته باید بدانید که این ریزش مو، موقت بوده و بعد از تکمیل شدن دوره ی درمان موی بدن مجددا رشد می کند و هیچ عارضه خطرناکی برای بیمار ندارد. فقط گاهی ممکن است برخی بیماران به دلیل ریزش مو و تغییر در ظاهر دچار افت روحیه و ناراحتی شوند. در این مواقع بیماران نیاز به مراقبت های روحی بعد از شیمی درمانی دارند که درباره ی آن توضیح خواهیم داد. توصیه می شود که بیماران در این دوران با روانشناس و روانپزشک مشورت کنند.
عوارض بعد از شیمی درمانی برای خستگی بیش از حد بیمار
یکی دیگر از عوارض شیمی درمانی خستگی بیش از حد بیمار است. طبق نظریه های پزشکی این خستگی می تواند به طور مداوم و یا بعد از انجام فعالیت های ساده روزمره در فرد به وجود بیاید. بهتر است بیماران بعد از هر جلسه شیمی درمانی به خود استراحت دهند تا مشکلات فیزیکی برای آن ها بوجود نیاید.
عوارض بعد از شیمی درمانی برای اختلالات شنوایی
شیمی درمانی اثرات سمی در افراد به وجود می آورد که گاهی به سیستم شنوایی فرد آسیب می زدند. این اثرات می توانند باعث ناشنوایی دائمی و یا کم شنوایی در فرد شود. توصیه می شود برای مقابله با این حالت با پزشک متخصص مشورت شود.
بی اشتهایی پس از شیمی درمانی
یکی از عوارض شیمی درمانی بی اشتهایی است که گاهی این عارضه تا انتهای دوره ی درمانی باقی می ماند. اگر باعث ضعف شدید بیمار نشود مشکل جدی ای را برای بیمار به وجود نمی آورد.
مشکلات گوارشی بعد از شیمی درمانی
با انجام شیمی درمانی تعداد زیادی از سلول های آسیب دیده از بدن دفع می شوند. دفع این سلول ها با بروز اسهال در بیمار انجام می گیرد. گاهی نیز امکان دارد که پس از آغاز دوران درمان فرد دچار یبوست شود. تغذیه در بیماران مبتلا به سرطان اهمیت بسیار زیادی دارد.
مشکلات باروری بعد از شیمی درمانی
در این دوران گاهی به دلیل دردهای شدید بیمار میل به رابطه ی جنسی را از دست می دهد به همین علت مشکلاتی در بارداری پیش خواهد آمد. اما باید توجه کنید بعد از تکامل دوره درمان این حالت از بین می رود.
مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای مقابله با افسردگی و مشکلات ذهنی بیمار
بعد از شیمی درمانی ممکن است بیماران دچار افت روحیه شوند که در این مواقع بسیار مهم است که نزدیکان بیمار به طور کامل در جهت شاد سازی فضای اطراف بیمار قدم بردارند. باید توجه داشت که در ۷۵ درصد بیماران احتمال از دست رفتن حافظه ی کوتاه مدت وجود دارد که با دوره های درمانی و تحت نظارت روان پزشک می توان این حالت را درمان کرد.
کاهش گلبول های سفید بدن در اثر شیمی درمانی
کاهش گلبول های سفید بدن می تواند باعث تضعیف سیستم بدنی شود و فرد را در برار عفونت ها آسیب پذیر کند. یکی از اصلی ترین دلایل برای انجام مراقبت های بعد از شیمی درمانی کاهش گلبول های سفید خون است.
مراقبت های بعد از شیمی درمانی
عوارض درمان را می توان با مراقبت های بعد از شیمی درمانی کاهش داد.بیماران سرطانی بعد از شیمی درمانی باید نکات زیر را رعایت کنند:
۱.خواب کافی داشته باشند.
۲.از رژیم غذایی مناسبی استفاده کنند.
۳.روزانه نیم ساعت پیاده روی داشته باشند.
۴.از مصرف سیگار و الکل پرهیز کنند.
۵. بهداشت فردی و غذایی خود رابرای جلوگیری از ابتلا به عفونت به درستی رعایت کنند.
۶.نوشیدنی قنددار و یا انرژی زا به هیچ وجه مصرف نکنند.
۷. وزن خود را متعادل نگه دارند.
مراقبت های بعد از شیمی درمانی با تغذیه مناسب
مراقبت های بعد از اتمام شیمی درمانی و غذاهایی که بیمار باید بخورد یا از خوردن آن ها پرهیز کند از موارد مهمی است که در مراقبت های بعد از شیمی درمانی به آن تاکیید می شود. به بیماران سرطانی توصیه می شود سبزی های خام و همچنین میوه های مفید برای شیمی درمانی را مصرف کنند و تا جای ممکن از مصرف گوشت و غذاهای رستورانی پرهیز شود.
